Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – za co są odpowiedzialne, kiedy i czy potrzebna nam suplementacja?

Spośród całej gamy witamin niezbędnych nam do zdrowia i prawidłowego funkcjonowania, cztery z nich rozpuszczają się w tłuszczach. Są to witaminy: A, D, E i K. Oznacza to, że aby zostały właściwie wchłonięte i spożytkowane przez organizm, w naszej diecie muszą być obecne tłuszcze. Witaminy rozpuszczalne w wodzie na ogół nie są kumulowane w organizmie, ich nadmiar wydalany jest wraz z moczem. Natomiast te, które rozpuszczają się w tłuszczach, odkładają się w wątrobie oraz tkance tłuszczowej. Z jednej strony, to plus, bo bardzo rzadko grozi nam ich niedobór, z drugiej zaś strony, hiperwitaminoza może prowadzić do groźnych następstw zdrowotnych.

Witamina A

Witamina A, czyli retinol i jego pochodne (octan retinylu, palmitynian retinylu), oraz prowitamina, czyli beta-karoten. Witamina ta odpowiedzialna jest za prawidłowe widzenie, wpływa na stan skóry i błon śluzowych, uczestniczy w metabolizmie tłuszczów. Wykazuje działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i antyproliferacyjne. Retinol i jego pochodne występują w produktach zwierzęcych: jajach, mleku, maśle, serach podpuszczkowych i dojrzewających, tłustych rybach morskich. Bardzo dużo retinolu zawierają zwierzęce podroby, zwłaszcza wątroba.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – za co są odpowiedzialne, kiedy i czy potrzebna nam suplementacja?Źródłem prowitaminy witamy A, czyli beta – karotenu, są owoce i warzywa o pomarańczowym, czerwonym lub zielonym zabarwieniu: marchew, dynie, brokuły, jarmuż, szpinak, natka pietruszki, czerwona papryka, morele, śliwki. W Polsce tłuszcze do smarowanie są obligatoryjnie wzbogacane w witaminą A. Retinol może dostać się do organizmu poprzez skórę wraz z niektórymi kosmetykami lub lekami na problemy skórne. Charakterystycznym objawem niedoboru witaminy A jest osłabienie widzenia po zmroku, tzw „kurza ślepota”, które w konsekwencji może doprowadzić do utraty wzroku. Ponadto, z powodu niedoboru może występować zahamowanie wzrostu u dzieci oraz problemy skórne. Nadmiar witaminy A jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet w ciąży, gdyż związki retinolu wykazują działanie teratogenne (powodują wady rozwoje płodu). Hiperwitaminoza może powodować także: bóle kostno – stawowe, utratę apetytu, osłabienie kondycji włosów i paznokci.

Witamina D

Witamina D, to związek występujący w żywności pod dwoma postaciami: jako D3 (cholekalcyferol) – źródłem jej są niektóre morskie ryby, masło, mleko, wątroba, ta forma witaminy D jest syntezowana w skórze; oraz D2 (ergokalcyferol), który występuje w grzybach kapeluszowych oraz drożdżach. Jednak żywność dostarcza bardzo niewielkich ilości witaminy D.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – za co są odpowiedzialne, kiedy i czy potrzebna nam suplementacja?Podstawowym źródłem witaminy D (około 90%) jest synteza skórna. Aby pokryć dzienne zapotrzebowanie na witaminę D wystarczy około 20 minutowa ekspozycja na promienie słoneczne 18 % powierzchni ciała. Należy jednak pamiętać, że wszelkie kremy z filtrami blokują syntezę tej witaminy. Dlatego w naszych szerokościach geograficznych, gdzie przez połowę roku słonecznych dni jest niewiele, a przez kolejną połowę ochraniamy ciało filtrami, niektórym osobom (zwłaszcza małym dzieciom oraz seniorom) zalecana jest suplementacja. Zarówno namiar jak i niedobór witaminy D może mieć fatalne skutki dla naszego zdrowia. Awitaminoza objawia się rozmiękaniem kości, krzywicą (płaska główka u niemowląt), osteoporozą u dorosłych. Niedobór witaminy D przyczynia się także do rozwoju chorób krążenia oraz cukrzycy. Hiperwitaminoza może powodować kamicę nerkową oraz pęcherzyka żółciowego, utratę łaknienia, zaburzenia rytmu serca oraz prowadzić do rozwoju raka.

Witamina K

Witamina K występuje pod trzema postaciami: jako menadion (witamina K3 ), menachinon  (witamina K2 ), filochinon (witamina K1 ). Przy czym witamina K3 nie występuje naturalnie w przyrodzie, otrzymywana jest syntetycznie. Witamina K jest odpowiedzialna przede wszystkim za krzepliwość krwi. Jest niezbędna do wytwarzania związku zwanego protrombiną. Poza tym witamina ta wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwbólowe. Hamuje niektóre procesy nowotworowe: raka jajnika, piersi, wątroby, pęcherzyka żółciowego. Witamina K jest dostarczana wraz z pożywieniem. Pod postacią fitochinonu występuje w żywności pochodzenia roślinnego: brokułach, brukselce, salacie, kapuście włoskiej, natce pietruszki, boćwinie, pomidorach, niektórych orzechach oraz olejach. Witamina K2 jest syntezowana przez bakterie przewodu pokarmowego.

Na awitaminozę narażone są głownie noworodki, ze względu na brak rozwiniętej flory bakteryjnej jelit. Mleko kobiece zawiera jej niewiele. Noworodkom suplementuje się witaminę K zaraz po porodzie. Na niedobory mogą być także narażone osoby cierpiące na choroby wątroby, zaburzenia wchłaniania oraz osoby przyjmujące antybiotyki o działaniu antykoagulacyjnym. Awitaminoza objawia się obniżoną krzepliwością krwi, gorszym gojeniem się ran, a także biegunkami oraz zaburzeniami w mineralizacji kości, Nadmiar witaminy K może z kolei powodować anemię, wzmożoną potliwość, osłabienie pracy wątroby. Nie stwierdzono toksycznego wpływu nadmiaru naturalnych postaci witaminy K, jednak należy zachować ostrożność przy suplementacji syntetycznymi formami, zwłaszcza, że niedobory zdarzają się niezwykle rzadko.

Witamina E

Witamina E występuje pod postacią tokoferoli oraz tokotrenoli. Największą aktywność biologiczną wykazuje alfa- tokoferol. Witamina E zwana jest witaminą młodości, ze względu na silne właściwości antyoksydacyjne (czyli przeciwstarzeniowe). Ponadto działa przeciwnowotworowo i przeciwzakrzepowo. Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego kobiet i mężczyzn.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – za co są odpowiedzialne, kiedy i czy potrzebna nam suplementacja?Głównym źródłem witaminy E w żywności są; olej słonecznikowy, rzepakowy, oliwa z oliwek, orzechy włoskie, migdały, pistacje, nasiona dyni, sezamu, słonecznika, kiełki pszenicy. Brak dostatecznej ilości tej witaminy w diecie może powodować przedwczesne procesy starzeniowe skóry, rogowacenie skóry, problemy z koncentracją, anemię, osłabienie wzroku, bezpłodność. Awitaminozę stwierdza się rzadko, narażone sa na nią osoby z zaburzeniem wchłaniania tłuszczów oraz chorych na chorobę genetyczną (abetalipoproteinemię). Namiar witaminy E jest wydalany z organizmu, dlatego do przedawkowań dochodzi rzadko. Objawy hiperwitaminozy to osłabienie wzroku, przemęczenie, bóle głowy.

źródła zdjęć: www.pinterest.com

źródła: www.ncez.pl

Dodaj komentarz